Sto lat temu, w styczniu 1918, Polski na mapie Europy jeszcze nie było. Wrześnianie byli obywatelami Prus, a np. pyzdrzanie – od 1917 – Rosji Radzieckiej. 

Co się wydarzyło sto lat temu, że mamy dziś prawo mówienia o sobie: jesteśmy Polakami? Chcemy to przypomnieć i podyskutować. Ośrodek Karta uruchomił ogólnopolski program „Nieskończenie Niepodległa”, który ma – jak czytamy w zaproszeniu – „umożliwić w ciągu całego 2018 roku szeroką debatę dotyczącą Rzeczpospolitej w latach 1918-2018, w ścisłym kontekście bytu niepodległego”.

„Wiadomości Wrzesińskie” zostały Partnerem tego programu. Wszystkie 52 odcinki cyklu będziemy publikowali na portalu Wrzesnia.info.pl, na podstronie Czytelnia, w zakładce Historia – a to dlatego, że bardzo zależy nam na dyskusji, chcemy poznać Państwa zdanie, a na portalu jest to możliwe. Dziś odcinek pierwszy – także w gazecie.

1. Punkt 13

W drugim roku I wojny, gdy Polska w całości znajduje się pod okupacją państw centralnych (Niemiec i Austro-Węgier), światowej sławy pianista i kompozytor Ignacy Jan Paderewski przyjeżdża do Stanów Zjednoczonych, aby poświęcić się organizowaniu pomocy na rzecz Polski.

Jesień 1915 – Ignacy Jan Paderewski kilkakrotnie spotyka się z Edwardem Mandellem Housem, doradcą prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona, prosząc go o wsparcie dla sprawy polskiej; House deklaruje pomoc i wstawiennictwo u Prezydenta.

5 listopada 1916 – Niemcy i Austro-Węgry, chcąc pozyskać przychylność Polaków w przedłużającej się wojnie, ogłaszają proklamację, w której obiecują powstanie zależnego od nich Królestwa Polskiego.

11 stycznia 1917 – Ignacy Jan Paderewski w memoriale dla prezydenta Woodrowa Wilsona: Zło rodzi zło. Zbrodnia rozbiorów Polski okazała się zgubna dla Europy i jej ludów. Zniszczyła ona równowagę sił politycznych w starym świecie. Ustanowiła i usankcjonowała system politycznego, gospodarczego i religijnego ucisku mniejszych narodów, stworzyła atmosferę zbrodni, która panuje w Europie od 142 lat i która, jak się wydaje, sięgnęła teraz szczytu. W interesie ludzkości, dla dobra wolności i sprawiedliwości, sprawa polska musi być rozwiązana przez odbudowę całego państwa polskiego.

15 sierpnia 1917 – w Paryżu powstaje Komitet Narodowy Polski z Romanem Dmowskim na czele – organizacja polityczna, z czasem uznana przez najważniejsze państwa ententy za oficjalne przedstawicielstwo Polaków na Zachodzie.

8 stycznia 1918 – Prezydent Woodrow Wilson przedstawia przed Kongresem USA program pokojowy złożony z czternastu głównych punktów; dla sprawy polskiej najważniejszy jest punkt trzynasty: Należy stworzyć niezawisłe państwo polskie, które powinno obejmować terytoria zamieszkane przez ludność bezsprzecznie polską, któremu należy zapewnić swobodny i bezpieczny dostęp do morza i którego niezawisłość polityczną i gospodarczą oraz integralność terytorialną należy zagwarantować paktem międzynarodowym. Sprawa niepodległości Polski – dotychczas marginalizowana – nie tylko pozyskuje potężnych sojuszników, ale też zostaje umiędzynarodowiona, stając się jednym z warunków przyszłego pokoju.

Podyskutuj na temat roli USA w odzyskaniu przez Polskę Niepodległości – zapraszamy.