Nasz chłopak z Gestapo. Mordował i wieszał. Czy wrócił do Wrześni?

Erwin Büscher niczym upiór kuśtykał ulicami Wrześni w 1954 roku. Miał wrócić do rodzinnego miasta i uruchomić agenturę dla zachodnioniemieckiego wywiadu.

Taka informacja dotarła do Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Tajna milicja dostała apopleksji, ponieważ sygnał dotyczył pracownika zakładu T-10 (późniejszy Tonsil), który zajmował się produkcją wojskową. To właśnie z nim Erwin Büscher miał nawiązać kontakt. Po mieście krążyła również rewelacja, że gestapowiec nieniepokojony przez nikogo, utykając na jedną nogę, spaceruje sobie po ulicach Wrześni.

Bezpieka postanowiła sprawdzić, czy Büscher faktycznie dąży do afiliacji z wrześnianami.

POSZUKIWANIA

W kwietniu 1954 roku o kontakt podejrzewana była pani B., która otrzymywała korespondencję z Niemiec Zachodnich.

– Zgodnie z planem w stosunku do B., która w czasie okupacji utrzymywała bliższe kontakty z Gestapo, poprzez podstawienie agentury ustalono, że utrzymywała kontakty z gestapowcami Bischerem i Majerem, którzy obecnie przebywają w Niemczech Zachodnich, jak również ustalono, że wymieniona otrzymuje korespondencję prawdopodobnie od byłych funkcjonariuszy Gestapo, o których mowa, to też w tym kierunku nastawiono agenturę – czytamy w raporcie bezpieki z 1954.

Ustalenia szły jałowo, dlatego uruchomiono informatora o pseudonimie „Warta”. Był to 53-letni robotnik zakładów T-10, były instruktor Polskiej Partii Socjalistycznej. Miał się zbliżyć do rodziny byłego gestapowca – Stachowskich.

– Obecnie informator wykorzystywany jest do ustalenia miejsca pobytu byłego gestapowca Erwina Buschera z terenu Jarocina, który przebywa w Niemczech Zachodnich oraz do ustalenia, czy utrzymuje kontakty ze swoją rodziną we Wrześni, to jest ze Stachowskimi – z raportu z sierpnia 1955.

Działalność „Warty” również nie przyniosła spodziewanych efektów. Ani nie zatrzymano spacerującego po Wrześni Büschera, ani nie ustalono jego aktywnych kontaktów.

BETA

Büscher pozostawił po sobie gęstą sieć informatorów, którzy mogli dla niego ewentualnie łowić informacje we Wrześni. To było łącznie 417 osób, etnicznych Niemców i folksdojczów podatnych na werbunek obcego wywiadu lub już z nim funkcjonującymi. Po wojnie policzyła ich wrzesińska bezpieka w ramach sprawy o kryptonimie „Beta”. Przejęła po okupancie 50 tysięcy różnych akt. Wśród nich było kilkanaście donosów pisanych przez Polaków do niemieckiej policji, a także kilka list, na których znaleźli się folksdojcze i kandydaci na folksdojczów zrehabilitowani i nie zrehabilitowani. Jednym słowem: podejrzani.

NASZ CHŁOPAK

Erwin Büscher urodził się w 1907 roku we Wrześni. Jego ojciec August zginął podczas wielkiej wojny 1914–1918. Po ukończeniu szkoły powszechnej Erwin był uczniem piekarskim w jednym z zakładów przy ul. Kościelnej (dzisiaj Dzieci Wrzesińskich). Przed wojną mieszkał w dawnej rabinówce przy ul. Fabrycznej i pracował we wrzesińskiej cukrowni. Odbył służbę wojskową we wrzesińskim 68. pułku piechoty, ukończył nawet kurs podoficerski w Gnieźnie. Jego żoną była Polka, Maria Stachowska. Miał z nią ośmioro dzieci.

Już na początku okupacji w 1939 roku zadeklarował się jako Niemiec i przyjął obywatelstwo Rzeszy. Wstąpił do policji pomocniczej – Hilfpolizei. Pełnił funkcję naczelnika więzienia i funkcjonariusza śledczego. W jego wyłącznej dyspozycji znajdowali się więźniowie – wrogowie prawdziwi lub domniemani III Rzeszy.

MORDERCA

W 1941 roku Büscher został zwerbowany do Gestapo i przeniósł się do Jarocina, ale przydział służbowy miał we Wrześni. Rezydował na piętrze Hotelu Haenisch (dzisiaj ul. Jana Pawła II 30, gdzie onegdaj na parterze funkcjonował Pewex). Wykazywał się wyjątkowym okrucieństwem. Własnym rękami zamordował Leona Zbierskiego, komendanta Batalionów Chłopskich, a także Franciszka Kubczaka, robotnika rolnego z Chociczy Wielkiej, który przekazał żywność jeńcom sowieckim.

– Büscher sam założył skazanemu linkę na szyję i zepchnął go z podstawionego wozu – napisał Roman „Stańczyk” Nowaczyk w 2015 roku na łamach „Wiadomości Wrzesińskich”.

Po śledztwach Büschera wiele osób zostało zamordowanych w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych. Był także odpowiedzialny za masowy mord na Polakach w Małej Górce (22 maja 1941 roku). Masowo zabijał Żydów w obozie w Otocznej.

Zbrodniarz uniknął odpowiedzialności. Uciekł z Wrześni, gdy nadeszła Armia Czerwona. W lipcu 1947 roku był widziany w amerykańskim obozie dla zbrodniarzy hitlerowskich na terenie dawnego KL Dachau. W ramach resocjalizacji Büscher miał trafić do zakładu karnego w Lipsku, gdzie pracował jako więzień.

Na podstawie: publikacje Romana „Stańczyka” Nowaczyka na łamach „Wiadomości Wrzesińskich” na temat Erwina Büschera z 2015,  Sprawa obiektowa „Mikrofon” IPN Po003/530, Kryptonim „Beta” IPN Po003/64, Sprawozdania szefa PUBP 1952-1955 IPN Po06/150/19/2.