Czwartego czerwca 1989 roku we Wrześni nie skończył się komunizm. Ale z pewnością był to pierwszy dzień z ostatnich  dni reżimu. Przypominamy jak wyglądała kampania i wybory sprzed 30 laty.

1 marca 1989 o godz. 14.30 na biurku starszego chorążego Andrzeja Piaseckiego zadzwonił telefon. – Czy zastałem Marka? – usłyszał w słuchawce. To było hasło, którym agent TW Wanda wywołał swojego prowadzącego na spotkanie. Tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa miał ważny powód. W Rejonie Energetycznym Września reaktywowała się właśnie komisja zakładowa NSZZ Solidarność.

To efekt obrad Okrągłego Stołu, które trwały od lutego 1989 w Warszawie, a więc rozmów między komunistyczną władzą, opozycją i Kościołem. Decyzja o wyborach do Sejmu i Senatu z udziałem opozycji. Przyśpieszyły bieg wydarzeń także we Wrześni.

Już od 1 lutego 1989 roku w Tonsilu działała Tymczasowa Komisja Organizacyjna NSZZ Solidarność, na której czele stanął Waldemar Grześkowiak. Była to już Solidarność 2.0, w której do głosu doszli młodzi działacze. Zauważył to np. st. chor. Jan Chmielewski, inspektor grupy V SB.

Z tej grupy osobą liderującą jest młody inżynier Maciej Tomczak z wydziału konstrukcyjnego, jest również członkiem Wrzesińskiej Rady Koordynacyjnej NSZZ Solidarność, a także prezesem zarządu koła terenowego Towarzystwo Przyjaciół Powściągliwość i Praca (faktycznie Towarzystwo Powściągliwość i Praca - przyp. red).

Przy ul. Lenina (dzisiaj Warszawska) działał salon gier komputerowych. To tutaj pokolenie autora grało w „River Ride”, „Super Mario Bros” itp. Ten przybytek uciech wizualnych należał do Celestyna Bachorza, młodego opozycjonisty z wyrokiem za „propagowaniem wrogich poglądów” na uczelni w Szczecinie. Dla esbeków był figurantem o kryptonimie „Salonowiec”.

Do grona młodych gniewnych można zaliczyć jeszcze Franciszka Kuźmę (figurant ps. „Gniewny”). Pracował w Mikromie, a wcześniej Poznańskich Zakładów Łożysk Tocznych. Niestrudzony kolporter bibuły.

To oni, wspólnie ze starszym działaczami Solidarności Janem Koralewskim i Bogdanem Narożnym, spontanicznie założyli Komitet Obywatelski, który od kwietnia 1989 roku kierował kampanią wyborczą Solidarności w naszym regionie.

W Komitecie Obywatelskim we Wrześni pracowało 129 osób. 51% z nich to pracownicy zakładów przemysłowych, 12% rolnicy, 10% emeryci i renciści, 5,4 % uczniowie i studenci, 3,1% nauczyciele, 2,3% pracownicy ZOZ, 14,7% stanowiły inne grupy zawodowe.

Szefem komitetu został Jan Koralewski, jego zastępcą Leszek Kłonowski, skarbnikiem Celestyn Bachorz. Natomiast delegatami w KO w Poznaniu: Bogdan Narożny, Maciej Tomczak i Franciszek Kuźma. Z kolei Roman Skaba został przedstawicielem Solidarności w biurze wyborczym.

Komitet powołał 5 zespołów, które prowadziły kampanię wyborczą w terenie. Były to zespoły: plastyczno-malarski, drukarski, kolporterski, do spraw nagłośnienia, ds. zbierania listów wyborców. Część członków komitetów wydelegowano do komisji wyborczych, część do pracy jako mężowie i damy zaufania.

Komitet Obywatelski we Wrześni znacząco wspomogli księża i Kościół. Pieniądze na kampanie zbierano podczas kwest w kościołach. Na ulicach miasta sprzedawano także cegiełki. Ostatecznie na kampanię wyborczą wydano 524 108 zł (wówczas dwie i pół średnie pensje krajowe). Natomiast posiedzenia komitetu odbywały się w salce katechetycznej parafii farnej, którą udostępnił proboszcz ks. Kazimierz Głów, choć naczelnik miasta i gminy Tadeusz Andrzejczak (a więc ówczesny burmistrz) przyznał lokal Solidarności przy ul. Gnieźnieńskiej 1.

Opór materii był spory. Ekspedientki w sklepach Społem niechętnie wieszały plakaty Solidarności, a miasto wyznaczyło tylko kilka gablot na wieszanie materiałów wyborczych przy Placu 1 Maja (rynek) i Lenina (Warszawska), dlatego kampania Solidarności toczyła się wokół kościołów. Posiedzenia komitetu odbywały się w poniedziałki, bo w piątki obradowały KO w Poznaniu. A to, co tam ustalano miało wpływ na to jak wyglądała kampania we Wrześni.

Komuniści dali zielone światło do ukazywania się niezależnej prasy, ale nakłady był niewielkie, ponieważ opozycja otrzymywała znikome przydziału papieru na druk gazet.

– W Poznaniu ukazuje się gazeta „Głos Wolny”, ale jest nieosiągalna, bo ma zbyt mały nakład. Również „Gazeta Wyborcza” jest nieosiągalna. Co możliwe to zrobimy, aby choć kilka egzemplarzy m udało się ściągnąć do Wrześni – mówił na jednym z posiedzeniu komitetu Celestyn Bachorz.

Pomysłów marketingowych nie brakowało. Wtedy ciągle jeszcze luksusem był kolorowy telewizor. Dlatego sztab wpadł na taki pomysł:

– W piątek i sobotę otrzymamy dużo materiałów do rozprowadzenia wśród ludności. Rozdawać będziemy przed kościołami. Rozpoczynamy już w sobotę na wieczornych mszach św. Oczywiście w niedzielę również i to na każdej mszy. Będą to tzw. ściągawki informujące, jak głosować. Każda ściągawka będzie zapatrzona w kupon na loterię, na której główną nagrodą jest kolorowy telewizor. Otrzymamy również plakaty do wywieszenia w oknach – proponował w czasie majowych narad Maciej Tomczak.

Kampanię Solidarności okraszały koncerty np. chóru dziecięcego Stefana Stuligrosza we wrzesińskiej farze. Planowano także występ kabaretu Klika, który jednak nie doszedł do skutku.

9 maja we Wrzesińskim Ośrodku Kultury odbyła się konwencja Solidarności z udziałem kandydatów na posłów i senatorów: Pawła Łączkowskiego, Ryszarda Ganowicza i Janusza Ziółkowskiego. Pretendenci odwiedzili także największe zakłady przemysłowe Tonsil, Mikromę i Stokbet. Zachował się film z tego wydarzenia.

Wybory parlamentarne 1989 były wyborami kontraktowymi. Komuniści z PZPR przy Okrągłym Stole zagwarantowali sobie 65% miejsc w Sejmie. Dlatego w województwie wielkopolskiem w trzech okręgach przypadło 15 mandatów, ale tylko 5 dla bezpartyjnych, czyli w domyśle tych z Solidarności.

[[ankieta2]]

Technika głosowania była inna niż dzisiaj (stawiamy przy kandydacie krzyżyk) W 1989 zagłosować na kandydata można było tylko nie skreślając go. Komitet Obywatelski we Wrześni w ten sposób szkolił swoich członków:

Przy głosowaniu wyborca otrzyma 6 kartek: listę krajową, dwie PZPR, po jednej PAX-u, SD i opozycji. Z otrzymanych kartek należy wybrać kartkę z mandatem 302 (mandat opozycji)i na niej pozostawić jedno nazwisko „ Łączkowski”, pozostałe skreślić i na pozostałych kartach także.

Taka taktyka dała sukces i mandaty w parlamencie. W Sejmie znalazł się Paweł Łączkowski, który zdobył 122 477 głosów w skali okręgu (69,83%), Ryszard Ganowicz 386 615 głosów (68,35%), Janusz Ziółkowski 378 201 głosów (66,86%). W drugiej turze wrzesińska Solidarność poparła „reżimowych” kandydatów. Mandat zdobył miłosławianin Józef Wlekliński (ZSL) 49 828 głosów (31,5%) i Tadeusz Dziuba (SD) 59 146 głosów 36,90%.

20 czerwca 1989 Komitet Obywatelski we Wrześni rozwiązał się. Jednak w zmienionym składzie i nieco zmienionej nazwie uczestniczył w wyborach samorządowych 1990 roku. Ale to już inna historia.