Mokradła – czas podsumowań

To już ostatni z serii naszych artykułów. Mamy nadzieję, że w ciągu ostatnich kilku tygodni udało nam się przybliżyć Państwu ideę renaturyzacji obszarów podmokłych. Na koniec pozostaje odpowiedzieć na pytanie – po co to wszystko? Dlaczego warto poświęcić czas i pieniądze na zatrzymanie wody w lasach? Czy nie lepiej pozostawić to wszystko przyrodzie, która z czasem sama zainterweniuje?

Czas i zachodzące zmiany

Naszym zdaniem to właśnie czas i zachodzące negatywne przemiany związane ze zmianami klimatycznymi są tutaj kluczowymi elementami. Oczywiście moglibyśmy czekać, aż z czasem postępujący proces ubytku wody i zarastania rowów doprowadzi do samoistnego wyregulowania stosunków wodnych. Wydaje się jednak, że tego czasu zaczyna gwałtownie nam brakować.

Czarny scenariusz

Od niepamiętnych już czasów przyroda działa w swoim nieprzerwanym cyklu zmieniających się pór roku. Każdej wiosny woda pochodząca z roztopów zasila miejscowe rowy i cieki. Każdego lata zaś pojawiające się fale upałów osuszają otaczające nas ekosystemy. Coraz częściej zimy pozbawione są opadów śniegu, co skutkuje brakiem wody z wiosennych roztopów. Wystarczy już tylko, żeby później nastąpiła sucha i bezdeszczowa wiosna, a lato dopełni ten czarny scenariusz. Oczywiście sytuacja taka nie doprowadzi do natychmiastowego zniknięcia otaczających nas lasów. Nie wydarzy się to nawet na przestrzeni kolejnych kilku lat. Dlaczego więc z niepokojem patrzymy w przyszłość?

Delikatna równowaga

Otaczające nas ekosystemy są żywym organizmem, zbudowanym z sieci niezwykle skomplikowanych i niezbadanych jeszcze do końca powiązań. Tak jak każdy organizm posiadają one swoje arterie, przepływy czy cykle obumierania i ponownych narodzin. Najbogatsze systemy wzajemnych powiązań spotykamy właśnie w lasach i wbrew obiegowej opinii nie musimy się tu odwoływać do rejonów Amazonii, bowiem nasze wielkopolskie lasy nie są wcale gorsze. Są one jednak równie delikatne i wrażliwe, jak ich równikowi krewniacy.

Efekt domina

Mamy więc nasz ekosystem leśny, który możemy porównać do doskonale funkcjonującego mechanizmu, np. zegarka. Mechanizm ten, chociaż doskonały, jest niezwykle podatny na ewentualne zaburzenia. Wystarczy, aby chociaż jeden trybik uległ zatarciu, a pozostałe przestaną funkcjonować w swoim dotychczasowym rytmie. Dalej będzie już tylko gorzej. Takim trybikiem może okazać się właśnie brak wody w odpowiednim momencie. Nie doprowadzi on do natychmiastowego zamarcia całych połaci lasu. Powstałe zaburzenie pozostawi jednak swój ślad w ekosystemie, a jego skutki mogą być widoczne dopiero po kilku latach.

Przykłady

Wyobraźmy sobie więc gatunek ptaka, np. żurawia (Grus grus), który gniazduje wśród podmokłych lasów bagiennych. Wybrał sobie to miejsce, ponieważ z jednej strony zapewnia mu ono ochronę przed drapieżnikami, które nie są w stanie pokonać bagnistych zarośli. Z drugiej strony, po wykluciu się młodych opisane bagna są dla niego i piskląt miejscem bytowania i zasobem pożywienia. Wyobraźmy sobie sytuację, kiedy pewnej wiosny tej wody zaczyna brakować. Zanikają bagna, a wraz z nimi ochrona i pożywienie. Dorosłe żurawie nie są już w stanie wyżywić swoich piskląt, a pojawiające się na udostępnionym terenie drapieżniki dopełniają dzieła. Co więcej, opisany gatunek ptaka nie tylko gniazduje w tym ekosystemie, ale i jest jego integralną częścią. Dlatego nawet jednorazowy brak lęgu odbije się echem w pozostałych elementach opisanego bagna.

Dobra przyszłość

Tę opowieść moglibyśmy kontynuować, dodając coraz to kolejne elementy układanki – czy raczej upadających klocków domina. Nie to jest jednak naszym celem. Chcielibyśmy bowiem wskazać możliwe rozwiązanie takiej sytuacji. Zdajemy sobie sprawę, że przeprowadzone przez nas prace nie zagwarantują ochrony przed wszystkimi zagrożeniami. Mamy jednak nadzieję, że kiedy tylko pojawi się takie zagrożenie, zgromadzona przez nas woda wystarczy, aby powstrzymać rozpoczęcie opisanego procesu. 

• Prace z zakresu renaturyzacji mokradeł realizowane są w ramach projektu: „Kompleksowa renaturyzacja mokradeł oraz odtworzenie naturalnych wilgotnych siedlisk przyrodniczych na terenach ochronnych Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu przez zwiększenie retencyjności wodnej oraz spowolnienie odpływu wód". 

• Materiał powstaje w ramach kampanii pod hasłem „Las Pełną Gąbką" dofinansowanej ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 w ramach programu „Środowisko, Energia i Zmiany klimatu".

ARTYKUŁ SPONSOROWANY