Śmiertelna pułapka dla zwierząt, zagrożenie dla ludzi. Zamknięte przejścia nad drogą S5

O 300 procent wzrosła śmiertelność zwierząt leśnych na trasie S5 od kiedy zamknięto przejścia nas trasą - sprawę ujawnili działacze organizacji ekologicznych działających na terenie lasów czerniejewskich.

Wiadukty dla zwierząt nad polskimi drogami szybkiego ruchu zostały uznane przez ekspertów za najlepsze w Europie. Wybudowano je za unijne miliony jako rekompensatę dla środowiska za zajęcie obszarów leśnych. Spełniały swoją rolę aż do marca ubiegłego roku. Wówczas przejścia – m.in. w okolicach miejscowości Czachurki, w gminie Pobiedziska, na skraju lasów czerniejewskich, nieopodal Jezior Babskich – zostały zagrodzone dwumetrowymi płotami z siatki.  Powodem miała być rozprzestrzeniająca się epidemia afrykańskiego pomoru świń (ASF).

Naukowcy zajmujący się zwierzętami i ekosystemami mówią jednak wprost: ogrodzenia nie chronią w najmniejszym stopniu przed roznoszeniem się choroby. Ograniczają za to migrację gatunków, w tym chronionych, takich jak łosie czy wilki. Choć teoretycznie przy siatce umieszczono przepusty dla jeleniowatych (widoczne na zdjęciu głównym) to w praktyce siatka jest zbyt wysoka, aby mogły ją one sforsować korzystając z nich. W efekcie zwierzęta poszukując innej drogi wykorzystują nieszczelne ogrodzenia drogowe przy trasie, ginąc pod kołami i powodując zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi.

Sprawa nie ujrzałaby światła dziennego, gdyby nie stowarzyszenia działające na terenie lasów czerniejewskich i mieszkańcy tych okolic.

– Dostałem zdjęcia od stowarzyszeń Rakowo i Graby, z którymi współpracujemy. Wynikało z nich, że na przejściach nad drogą ekspresową S5 w okolicach Czachurek założono wysoki płot. W siatce widać było liczne wgniecenia świadczące o tym, że zwierzęta próbowały się przez nią przedostać, zapewne raniąc się – mówi Piotr Stankowski, prezes Stowarzyszenia na Rzecz Ochrony Przyrody i Krajobrazu Dolina Wrześnicy z Psar Wielkich.

Wiadukt dla zwierząt w okolicach Czachurek. Na środku widać ogrodzenie 

Stowarzyszenia postanowiły działać. Zaangażowała się także prof. Hanna Mamzer, biegła sądowa ds. dobrostanu zwierząt z Nekielki. Co udało im się dowiedzieć?

Siatki założyła Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad na wniosek Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii. W teorii ogrodzenie miało ograniczyć migrację dzików i rozprzestrzenianie się ASF. W praktyce odcięło drogę wszystkim zwierzętom przemieszczającym się po lesie, który przecina S5. Co istotne, o sprawie niewiele wiedziała Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.

Działaczom udało się skontaktować z prof. Sabiną Pierużek-Nowak, przewodniczącą Państwowej Rady Ochrony Przyrody, autorką opinii na temat konsekwencji przyrodniczych wynikających z zamykania przejść dla zwierząt nad drogami szybkiego ruchu (sporządziła ją m.in. dla Ministerstwa Klimatu i GDOŚ).

Z opinii prof. Pierużek-Nowak wynika m. im., że zamykanie przejść :

• nie ogranicza migracji dzików, które są gatunkiem na tyle inteligentnym, że bez trudu wykorzystują inne przejścia, m.in. przepusty pod trasami czy drogi dojazdowe skutecznie blokują przemieszczenia się gatunków bardziej płochliwych
• nie ogranicza rozprzestrzeniania się choroby. Badania wykazały, że mało prawdopodobne jest, aby dziki były odpowiedzialne za rozprzestrzeniania się ASF na dystans większy niż 30 km. ASF jest śmiertelną chorobą, która już w po kilku dniach znacząco ogranicza mobilność zwierzęcia. Wirus ze wschodniej do zachodniej Polski został prawdopodobnie przeniesiony przez człowieka, podobnie jak działo się to wcześniej między miejscowościami wschodniej Polski
• pozbawia zwierzęta możliwości bezpiecznego przejścia przez drogę skutkuje tym, że poszukują one innych przejść wykorzystując luki lub uszkodzenia w grodzeniach jezdni co skutkuje zwiększonym ryzykiem kolizji z pojazdami
• powoduje, że drogi szybkiego ruchu przestają spełniać wymogi techniczne w zakresie przepisów dotyczący minimalizacji ich wpływu na środowisko.
• stanowią marnotrawstwo środków unijnych i krajowych wydanych na budowę przejść

10 kwietnia odbyło się spotkanie z dyrekcją GDDKiA. Uczestniczyli w nim przedstawiciele stowarzyszeń (Rakowo, Graby, Dolina Wrześnicy, Czysta Nekla). prof. Hanna Mamzer oraz online prof. Pierużek-Nowak.

– Zapytaliśmy m.in. o ile wzrosła śmiertelność zwierząt na trasie S5 od marca 2024, kiedy założono płoty. GDDKiA ma przygotować dokładne dane, ale wstępnie powiedziano nam, że o około 300 proc. – mówi Piotr Stankowski. Jak zakończyło się spotkanie? – Poproszono nas o przygotowanie propozycji rozwiązań. Zbieramy opinie ekspertów i do końca maja chcielibyśmy opracować koncepcję, którą przedstawimy GDDKiA. W międzyczasie chcielibyśmy spotkać się także z  wojewodą oraz GDOŚ. Mamy nadzieję, że wspólnie uda się wypracować dobre rozwiązanie, które mogłoby stanowić rekomendację dla zarządców innych dróg w Polsce – dodaje Stankowski.

Wgniecenia świadczą o tym, że zwierzęta próbują forsować siatkę

Jak podkreślają działacze, nie zależy im na forsowaniu swoich racji, ale na działaniu dla zwierząt, a także ludzi. Bo bezpieczne przejścia nad drogami to ochrona naszego dziedzictwa przyrodniczego oraz bezpieczeństwo na trasie.

Do sprawy będziemy wracać. 

Fot. z archiwum stowarzyszeń