Unikatowe zdjęcia z obozu pracy dla Żydów w Nekli

Kilkanaście fotografii z czasu funkcjonowania obozu pracy przymusowej dla Żydów w Nekli udało się znaleźć w pobliskim Czerniejewie. Jak się okazało, mają one dużą wartość historyczną.

Miniona niedziela 20 listopada była kolejną w tym roku, gdy na spotkanie tematyczne zaprosiło Nekielskie Stowarzyszenie Kulturalne. W sali widowiskowej Nekielskiego Ośrodka Kultury pojawiło się blisko 100 osób zainteresowanych tematyką obozu pracy dla Żydów, który funkcjonował przy dworcu kolejowym w Nekli w latach 1942-1943. Więźniowie zostali zwerbowani do budowy drugiego toru linii kolejowej prowadzącej od Poznania do Konina. Zginęło ponad 500 osób.

Spotkanie było podsumowaniem projektu „Klisze pamięci. Śladami współbraci Ariego Goldsteina, ocalałego z Holokaustu więźnia obozu pracy przymusowej dla Żydów w Nekli”. Choć możliwe, że ten projekt nie zostałby zrealizowany, gdyby nie odkrycie, które nastąpiło w styczniu 2022 r.  Wtedy to do domu Elżbiety Paprzyckiej z Czerniejewa zawitał Jerzy Osypiuk, prezes NSK. Poszukiwał informacji o Julianie Paprzyckim, emerytowanym leśniczym z Milkarowa. Zebrane informacje posłużyły później do realizacji projektu o leśnikach z okolic Nekli i Czerniejewa pt. „Dębowy huczy las” w lutym 2022 r.

W domu Elżbiety Paprzyckiej znajdowały się jeszcze inne zdjęcia, które zaciekawiły Osypiuka. Były one związane bezpośrednio z Neklą. – Pytałam męża, kto na tych zdjęciach jest. I myślałam, że on mi to powie. Ale twierdził, że to nic takiego. Później, gdy chylił się ku zaśnięciu, to powiedziałam, żeby opisał te zdjęcia i to zrobił. Myślałam, że to bez znaczenia, ale jednak okazało się, że to jest wartość – mówiła Elżbieta Paprzycka podczas niedzielnego spotkania. Zdjęcia przedstawiają pracowników z firmy Otto Trebitz Tiefbau z 1942 r.

- Michał Paprzycki, ojciec Juliana, w jakiś sposób załatwił skierowanie dla syna do pracy w tej firmie. Chciał w ten sposób uniknąć wywózki 17-letniego chłopaka na roboty przymusowe do Niemiec. Pan Julian pracował w tej firmie jako goniec, przenosił listy przewozowe z biura tej firmy. Firma posiadała dwa biura – jedno mieściło się na ul. Dworcowej w pobliżu dzisiejszego ronda, a drugie na terenie obozu w jednym z baraków. Pracował tutaj do 1944 roku (rok wcześniej obóz został zlikwidowany – przyp. red.) i gdy kończył pracę, stał się posiadaczem tych fotografii – mówił Jerzy Osypiuk. Oryginały zdjęć trafiły do Henryka Krystka, dyrektora Archiwum Państwowego w Poznaniu. Kopie w wersji cyfrowej otrzymały też inne instytucje zajmujące się badaniem losów drugiej wojny światowej.

Podczas niedzielnego spotkania można było też wysłuchać relacji z wyjazdu studyjnego do Chełmna nad Nerem i Łodzi (Małgorzata Mirecka), historii linii kolejowej Poznań-Strzałkowo (Marek Jusik), prelekcji o niemieckich obozach pracy przymusowej dla Żydów (dr Anna Ziółkowska) i niemieckim obozie zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem (Bartłomiej Grzanka). Został też wyświetlony 15-minutowy fragment filmu „Wszyscy umrzemy, a ty będziesz żył” w reżyserii Stanisława Kubiaka.

Otto Trebitz Tiefbau.Inż. bud. ziemn. Igor von Wiatkin – Holender.Widoczna pieczątka zakładu fotograficznego: Aleksander Mayer, Litzmannstadt, Adolf Hitler Str. 182

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1942.Dowożenie beczką wody do lagru żydowskiego przy stacji kolejowej w Nekli, na obiady dla więźniów, pracujących przy budowie drugiego toru kolejowegodo Warszawy.

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1942.Obieranie ziemniaków przez polskich pracowników przed barakiem w obozie dla Żydów w Nekli.

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1942.W lagrze /obozie dla Żydów/ przy rodzinie niemieckiej stoi p. Pluta ze Środy - pracownik biura firmy Otto Trebitz.

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1942.Lagerführer [Willi Tejchmann – przyp. JO] z rodziną przed budynkiem w obozie pracy przymusowej dla Żydów w Nekli.

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1942.Lagerführer [Willi Tejchmann -przyp. JO] w lagrze żydowskim w Nekli z polskim pracownikiem biura p. Plutą ze Środy.

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1944.Na tle tablicy firmy budującej drugi tor z Poznania do Warszawy stoi wysokop. Pluta, niżej, od prawej p. Wilewski, p. Najdowska, p. Kawka – pracownicy biura w Nekli przy [dzisiejszej, JO] ul. Dworcowej w Nekli (dom p. Najtkowskich).

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1944.Na tle tablicy p. Maćkowiak.

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1944.Na tle biura przy ul. Dworcowej, od prawej p. Dobiegała, p. Najdowska, p. Wilewski, p. Pluta, p. Kawka – pracownicy biura w Nekli. Od 1944 r. przeniesieni do Erlenbusch (Olszyniec) koło Bad Charlottenbrunn (Jedliny Zdrój).

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1944.Od lewej Maćkowiak, Dobiegała, Najdowska, Wilewski, Pluta, Kawka.

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1944.Na tle biura firmy Otto Trebitz w Nekli przy ul. Dworcowej od lewej siedzą:p. Wilewski, p. Najdowska, p. Pluta. Stoją od lewej p. Dobiegała, p. Maćkowiak.

Otto Trebitz Tiefbau. Rok 1944.Od lewej Dobiegała, Najdowska, Pluta, Wilewski.