Adwokat radzi. Na czym polega mediacja i jak może pomóc w sprawach rodzinnych?

Mediacja jest sposobem umożliwiającym rozwiązywanie konfliktu i odbywa się przed mediatorem, osobą bezstronną i neutralną, która ma pomóc w osiągnięciu wspólnego konsensusu w danym sporze.

Rolą mediatora nie jest ustalanie, kto ma rację w danym sporze, a pomoc w rozwiązaniu kwestii spornych oraz wypracowaniu wzajemnie satysfakcjonującego porozumienia. Mediacja doskonale przyjęła się w sprawach rodzinnych, pozwala na rozwiązywanie wielu rodzajów spraw i konfliktów. W zakresie spraw rozwodowych strony mogą wspólnie określić sposób rozstania, podjąć decyzję, czy ma dojść do orzekania o winy czy nie; rodzice mają możliwość wspólnie określić formę i sposób w jaki sprawowana będzie władza rodzicielska, wskazać miejsce zamieszkania dziecka, czy wypracować plan wychowawczy. Zawierana ugoda mediacyjna pozwala na określenie terminów i sposobu kontaktów dziecka z rodzicem, który nie będzie sprawował bezpośredniej opieki nad nim – w sposób dla stron i dzieci dogodny, jak najlepszy i uwzględniający ich potrzeby. Pozwala także na określenie wysokości alimentów oraz precyzyjne określenie zobowiązań finansowych, czy rzeczowych.

Mediacja jest dobrowolna. W mediacji każda ze stron ma możliwość wyrażenia swoich obaw, potrzeb i oczekiwań oraz wspólnej pracy nad znalezieniem rozwiązań, które satysfakcjonują strony – wiąże się jednak z umiejętnością wypracowania kompromisu. Uczestnicy mediacji mogą swobodnie poruszać się po wszelkich aspektach sporu, poszukując rozwiązań w odpowiednim dla siebie tempie i czasie.

Jak tak naprawdę przebiega mediacja? Mediację prowadzi się w dwojaki sposób, bądź na podstawie umowy o mediację (pozasądowa), czyli bez wnoszenia sprawy do sądu, bądź na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji (sądowa). W przypadku mediacji pozasądowej, strony wybierają mediatora, zgłaszają się do niego razem, bądź też jedna ze stron z prośbą o kontakt w jej imieniu z drugą stroną. Następnie mediator wraz ze stronami ustala termin spotkania oraz proponuje neutralne dla wszystkich miejsce przeprowadzenia mediacji. 

Z kolei w mediacji sądowej, po uprzednim wydaniu postanowienia, sąd wyznacza mediatora z listy stałych mediatorów sądowych, jeśli strony same nie dokonały wyboru osoby mediatora. Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania. Natomiast mediacja sądowa nie dojdzie do skutku, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji, nie wyraziła zgody na mediację. 

Po przekazaniu sprawy do konkretnego mediatora, mediator niezwłocznie ustala termin i miejsce posiedzenia. Sąd z góry ustala czas trwania mediacji na okres do trzech miesięcy, jednakże na zgodny wniosek stron lub z innych ważnych powodów, termin ten może zostać przedłużony. Z przebiegu mediacji sporządza się protokół, w którym zamieszcza się dane stron oraz mediatora, a ponadto wynik mediacji. 

Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, zamieszcza się ją w protokole bądź załącza do niego. Wówczas strony podpisują ugodę, jednocześnie wyrażając zgodę na wystąpienie przez mediatora do sądu z wnioskiem o jej zatwierdzenie. Sąd niezwłocznie przeprowadzi postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, badając przy tym, czy nie jest sprzeczna z obowiązującym prawem lub zasadami współżycia społecznego albo czy nie zmierza do obejścia prawa oraz czy jest zrozumiała i nie zawiera sprzeczności. Należy pamiętać, że ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem.

Jakie są zalety mediacji w sprawach rodzinnych? Przede wszystkim to, że możemy dzięki jej przeprowadzeniu, uniknąć długotrwałego, często bolesnego w skutkach procesu sądowego, zaoszczędzamy czas i znaczne koszty postępowania oraz być może załagodzimy konflikt, który powstał pomiędzy stronami.

Czy we wszystkich sprawach rodzinnych możemy skorzystać z mediacji? Z mediacji możemy skorzystać rozwiązując nie tylko problemy okołorozwodowe, ale także inne konflikty rodzinne, z którymi rodzina sama nie potrafi sobie poradzić. Takie postępowanie pozwala nam np. na osiągniecie porozumienia w sprawach majątkowych, czy spadkowych.

Warto podkreślić, że często udział w mediacjach umożliwia stronom zrozumieć złożoność konfliktu, siebie nawzajem oraz zobaczyć i uwzględnić – nie tylko swoje – ale przede wszystkim potrzeby dzieci w obliczu kryzysu rodziny.

Marta Zawodna 

Kancelaria Adwokacka Klaudia Siutkowska