„Nieskończenie Niepodległa”. Akcja Ośrodka Karta i „Wiadomości Wrzesińskich” (cz. 2 i 3)

Co się wydarzyło sto lat temu, że mamy dziś prawo mówienia o sobie: jesteśmy Polakami? Chcemy to przypomnieć i podyskutować. 

Ośrodek Karta uruchomił ogólnopolski program „Nieskończenie Niepodległa”, który ma – jak czytamy w zaproszeniu – „umożliwić w ciągu całego 2018 roku szeroką debatę dotyczącą Rzeczpospolitej w latach 1918-2018, w ścisłym kontekście bytu niepodległego”.

„Wiadomości Wrzesińskie” zostały Partnerem tego programu. Wszystkie 52 odcinki cyklu będziemy publikowali na portalu Wrzesnia.info.pl, na podstronie Czytelnia, w zakładce Historia – a to dlatego, że bardzo zależy nam na dyskusji, chcemy poznać Państwa zdanie, a na portalu jest to możliwe. Dziś kolejne odcinki.

Listopad

Jesienią 1918 wszystkie zasadnicze siły, wewnętrzne i zewnętrzne, składają się na Rzeczpospolitą. Kończenie się wojny uruchamia nową energię społeczną i polityczną, żywiołowo zmienia relacje między narodami, które dotąd określone były przez dominację mocarstw. 

 

Całkowity upadek carskiej Rosji, rozpad Austro-Węgier, klęska militarna Niemiec – oznaczają dla Europy Środkowo-Wschodniej szansę stanowienia porządku sprawiedliwego, uwzględniającego odrębne tożsamości.

Polska powraca jako państwo zintegrowane wolą społeczeństwa polskiego, lecz zarazem w roli silnego potencjalnie konkurenta dla wszystkich sąsiadów, którzy też ustanawiają ramy swego istnienia. Emocjonalną jedność kraju, wspieraną przez Aliantów, naruszają napięcia polityczne – dwóch zwalczających się formacji, a także graniczne, gdy narasta wrogość wobec narodów ościennych.

Początek listopada – oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej rozpoczynają rozbrajanie żołnierzy trójprzymierza.

5 listopada – państwa centralne przyjmują warunki zaproponowane przez prezydenta USA Woodrowa Wilsona i proszą o zawieszenie broni.

7 listopada – w Lublinie powstaje Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim na czele.

10 listopada – uwolniony z więzienia w Magdeburgu Józef Piłsudski wraca do Warszawy, na Dworcu Głównym wita go między innymi członek Rady Regencyjnej Zdzisław Lubomirski.

11 listopada – Józef Piłsudski obejmuje naczelne dowództwo nad tworzącą się Armią Polską; Ignacy Daszyński wraz z rządem lubelskim ustępują na rzecz Piłsudskiego; Tymczasowa Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu opowiada się za przyłączeniem do Polski; Niemcy podpisują warunki zawieszenia broni, kończy się I wojna światowa; Maria z Łubieńskich Górska (ziemianka): Pierwszy to dzień prawdziwie niepodległej Polski, oczyszczonej od Moskala i Niemca, jesteśmy nareszcie sami, co marzone – ziszczone, co kochane – otrzymane… Pan Bóg zrobił dla nas wszystko; obyśmy dzieła Jego nie psuli. […]

Wojsko niemieckie, idąc za przykładem Berlina, bez oporu broń rzuca. Mamy więc już i karabiny, i kartaczownice, i amunicję, i duże zapasy surowców, żywności, ubrań, samochodów. Łatwa ta zdobycz upaja miasto, ulice przepełnione, ludzie płaczą z radości, ściskają się nieznajomi. „Mamy Polskę!” – mówią głośno. […] Radość ogólna, dzień to przepiękny, cudowny, o którym tylko w snach się marzyło.

12 listopada – Naczelny Wódz Józef Piłsudski wydaje odezwę do społeczeństwa Polskiego: Obywatele i obywatelki! […] Okupacja w Polsce przestaje istnieć. Żołnierze niemieccy opuszczają naszą Ojczyznę. Rozumiem w pełni rozgoryczenie, jakie we wszystkich kołach społeczeństwa obudziły rządy okupantów. Pragnę jednak, abyśmy nie dali się porwać uczuciom gniewu i zemsty. Wyjazd władz i wojsk niemieckich musi odbyć się w najzupełniejszym porządku. […] Obywatele! Wzywam Was wszystkich do zachowania zimnej krwi, do równowagi i spokoju, jaki powinien panować w narodzie pewnym swej wielkiej i świetnej przyszłości.

13 listopada – Komitet Narodowy Polski w Paryżu zostaje uznany przez Francję za rząd de facto, dzięki czemu Polska należy do państw zwycięskiej koalicji.

14 listopada – ustępująca Rada Regencyjna oddaje władzę w ręce Józefa Piłsudskiego, który misję utworzenia rządu powierza Ignacemu Daszyńskiemu.

16 listopada – Józef Piłsudski rozsyła notę do rządów USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch, Japonii, Niemiec oraz „wszystkich państw wojujących i neutralnych” informującą o powstaniu państwa polskiego.

17 listopada – po protestach narodowej demokracji Daszyński ustępuje ze stanowiska, Piłsudski na jego następcę wskazuje Jędrzeja Moraczewskiego.

29 listopada – Józef Piłsudski zostaje Tymczasowym Naczelnikiem Państwa.